مشروح جریان مباهله
پس از فتح مکه در سال هشتم هجرى و درخشش قدرت اسلام در جزیرهالعرب، پیروان دیگر ادیان و مذاهب و رهبران و رجال سیاسى و مذهبى توجه خاصى به اسلام و مسلمانان و به کانون این قدرت عظیم یعنى مدینهالرسول پیدا کردند. پیامبر اسلام توانست از این فرصت بخوبى استفاده کند و با ارسال نامهها و نمایندگان ویژه به رؤساى بلاد و زمامداران کشورها آنها را به پذیرش اسلام و یا به رسمیت شناختن دولت اسلامى و التزام به مقررات آن فرا خواند.
این بود که در سال نهم هجرى به تدریج هیئتهاى نمایندگى طوائف و قبائل عرب به حضور رسولخدا مىرسیدند .نامه رسولخدا به مسیحیان نجران از جمله نامههاى ارسالى آن حضرت بود که گروهى از بزرگان و اشراف نجران را به مدینه کشاند. این هیئت بلندپایه چون در مذاکرات شفاهى با آن حضرت به تفاهم نرسیدند و از سر لجاج پاسخ آن حضرت به سؤالات اعتقادى خود را قانعکننده ندانستند پیشنهاد دیگرى از سوى رسولخدا دریافتند مبنى بر این که اکنون که هر طرف خود را محق و دیگرى را باطل مىشمارد بیایید عزیزان خود را جمع کنیم و دست به دعا برداریم و خداى خویش را بخوانیم و هر یک بر دیگرى نفرین کند تا ببینیم خداوند نداى کدام طرف را پاسخ مىدهد و آشکار شود چه کسى در ادعاى خود دروغگویى بیش نیست. این عمل که در لغت عرب مباهله نامیده مىشود.
به نص آیه ۶۱ سوره آلعمران پیامبر اسلام از سوى خداوند بدان مأمور گشت و براى پایان بخشیدن به مجادلات هیئت نصارى با آن حضرت و اقناع عوام و خواص از مسلمانان و مسیحیان از هر منطق و استدلالى بهتر و رساتر بود. ولى به گواهى همه منابع تاریخى مسیحیان نجران پس از قبول این پیشنهاد چون به میعادگاه وارد شدند و نشانههاى حقانیت رسولخدا را در دعوت خویش مشاهده کردند از اقدام بدین کار منصرف شدند و به پرداخت جزیه و امضاى صلح نامهاى که رسولخدا شروط آن را مشخص مىساخت، تن در دادند.
آیه مباهله
فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ(۶۱/آل عمران)
هرگاه بعد از علم و دانشی که (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: (بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.
چند نکته مهم ازآیه مباهله :
حاضران صحنه مباهله پیامبر (ص) علی (ع) فاطمه(س) حسن(ع) وحسین (ع) بوده اند.
فرزندان فاطمه زهرا(س) فرزندان پیامبر اکرم (ص) اند واین رد آن اعتقاد جاهلی است که نوه ی دختری فرزند انسان نیستند.
لفظ “نسائنا”علاوه براین که گویای فضیلت حضرت زهرا(س)است،پاسخ مناسبی است به کسانی که اسلام را دین مردان می دانند؛زیرا خداوند در صحنه مهمی مثل مباهله که مبارزه ای فرهنگی است ،شرط اجابت دعای پیامبر را حضور زن،یعنی فاطمه (س) می داند.
مهم تر از همه این که پیامبربه عنوان نفس و جان خود علی را آورد؛یعنی علی جان پیامبراست؛واین به معنای اثبات تمام فضایل وکرامت پیامبر اکرم (ص) غیر از نبوت،برای علی (ع) است. زمخشری در تفسیر خود می نویسد :”هیچ دلیلی بر فضیلت اصحاب کساء (پنج تن آل عبا)،که برتر ازآیه مباهله باشد،وجود ندارد.”
منابع : رضا اسلامی؛ مقاله مشروح جریان مباهله / حسین اسکندری؛آیه های زندگی / پایگاه تخصصی ترجمه قرآن کریم